Onze Belgische Magnumfotograaf Harry Gruyaert (°1941) bracht een groot deel van zijn leven in het buitenland door. Na zijn studies vertrok hij meteen al naar Parijs, omdat in ons land zo weinig te ontdekken was. En van daaruit reisde hij ook de wereld rond, schoot er prachtige beelden, en werd een van onze bekendste fotografen. Hij wordt soms vergeleken met Saul Leiter, die net als Gruyaert een goed jaar terug nog een overzichtstentoonstelling kreeg in hetzelfde FOMU. Met dat fotomuseum in zijn geboortestad Antwerpen heeft Gruyaert trouwens nog een extra band, zijn vader was in 1963 nauw betrokken bij de oprichting ervan. Deze retrospectieve is dus in meerdere opzichten echt thuiskomen.
De nieuwe expo bestaat uit vier grote delen. Bij het binnenkomen wandel je door ‘Rivages’, met vooral zeezichten. Een reeks werken die niet als serie bedoeld was, ze is pas later samengesteld. Harry Gruyaert doet immers niet zo graag aan series, hij houdt van zijn vrijheid, laat zich niet makkelijk in een keurslijf dwingen en fotografeert vooral wat hij wil, voor zijn plezier. Hij wil het licht vatten, iets tonen waarvan hij denkt dat het anderen ook kan bekoren. Al relativeert hij meteen ook wat hij doet. Dé waarheid bestaat niet volgens hem, en al zeker niet in de fotografie.
Centraal in de volgende zaal hangen grote blikvangers, de ‘meesterwerken’. Bij de meeste vallen de warme, volle kleuren op. Harry Gruyaert is dan ook een van de Belgische pioniers van de kleurenfotografie. Hij begon ermee toen vele professionele fotografen nog zwoeren bij zwart-wit. Rond die mooie grote en kleurrijke werken kan je ook vroege foto’s in zwart-wit zien, als een soort sidestories. Zoals een van Jan Decleir en zijn in 1974 overleden broer Dirk. Maar het zijn vooral de iconische beelden in het midden die de aandacht trekken. Ze hangen aan apart opgezette verticale wanden, zodat je ze rustig één per één kan bekijken. Want zoals gezegd: Gruyaert is niet de man van series.
Zelfs de twee reeksen met als titel East/West* waren niet bedoeld om samen gepresenteerd te worden. Dat idee ontstond veel later, in 2017, terwijl de foto’s dateren uit respectievelijk 1981 en 1989. Al passen ze wel goed samen. Als toeschouwer wandel je door een soort gang, met links – lees ‘west’- foto’s die Harry Gruyaert schoot tijdens een roadtrip van Los Angeles naar Las Vegas. En rechts – of ‘oost’ – beelden van een tiendaagse reis naar Moskou, net voor de val van de muur en het ijzeren gordijn. Oorspronkelijk niet bedoeld om met elkaar te communiceren, maar daar in het FOMU doen deze foto’s dat natuurlijk wel. Boeiend.
En tot slot kan je ook een kleine, donkere kamer induiken, waar vier projectoren werk uit het begin van de jaren zeventig doen oplichten op de wanden, met ‘TV Shots‘ zoals hij ze noemt. Ook hier: kleurrijke beelden, van tv-uitzendingen uit die periode. Gruyaert was immers gefascineerd door de eerste kleurentelevisies, hij kon er blijven naar kijken. En hij kon het niet laten er foto’s van te maken, van de Olympische Spelen van 1972 bijvoorbeeld, of de laatste Apollo-vluchten, op die eerste schermen met wat wazig beeld en zeer contrasterende, onnatuurlijke tinten. Die – als je ze nu samen ziet met de rest van zijn sterke werk – helemaal passen in zijn zeer kleurrijke oeuvre.
De Retrospectieve Harry Gruyaert loopt nog tot 10 juni 2018 in het FOMU. Samen met deze expo opende ook de tentoonstelling Monsanto, a photographic investigation en nog tot februari 2019 is er ook Collectie in Transit, waarbij je als FOMU-bezoeker kan kennismaken met het werk achter de schermen.
*Bij uitgeverij Kannibaal verschenen twee boeken met als titels WEST en EAST, samen goed voor een honderdtal foto’s, waarvan ongeveer de helft nooit eerder werden gepubliceerd.
Beelden © Harry Gruyaert
