Kijkkasten vol tedere geometrie

vandeneynden9Vorige week opende bij Kusseneers Gallery in hartje Molenbeek de expo ‘It’s a small world after all’. Je wordt er meegevoerd door intrigerend en fragiel werk van de Antwerpse kunstenares Caroline van den Eynden (°1982). Ze stelde er in 2014 ook tentoon met de reeks ‘Lords of the horizons’.

Met haar minutieuze sculpturen timmert Van den Eynden al geruime tijd aan de weg – en dat valt letterlijk te nemen. Want er schemert veel metier door inzake de materiaalbehandeling in haar oeuvre. Van den Eyndens zorgvuldige afwerking en vaardigheid resulteert in een delicate elegantie die je meteen inpalmt. Wie de ruimte betreedt van Kusseneers Gallery, wordt getroffen door een aha-erlebnis. Haar sculpturen genereren een zinderende spanning die ook iets ünheimisch uitstraalt. Ondanks elke menselijke afwezigheid is dit tedere geometrie, waar je je meteen toe aangetrokken voelt. Deze ‘vitrines’ dwingen tot langdurig kijken en vanuit wisselende perspectieven ontdek je telkens weer nieuwe, fascinerende en speelse details. Van den Eyndens abstractie is nooit kil maar altijd uitnodigend: je stapt een wereld binnen die slechts enige fracties verwijderd ligt van de onze. Het zijn doorkijkjes naar een bijzonder en bedrieglijk transparant universum.

Fijnmazige buizenstelsels

Waar ligt de bekoring van deze fraaie, meestal achter glas gevatte sculpturen? Van den Eynden maakt kijkkasten die de werkelijkheid in een nieuwe bedding proberen te leggen. Op het eerste gezicht lijken het maquettes, afkomstig uit een architectuuratelier,  geïnspireerd door Bauhauselementen of woningen van Le Corbusier of Robert Mallet-Stevens. Maar wie aandachtiger toekijkt, merkt dat Van den Eynden ons subtiel misleidt. Ze creëert fijnmazige buizenstelsels die een interactie met elkaar aangaan of onwerkelijke gebouwen die toch verrassend tactiel, geloofwaardig en nabij zijn. Trappen leiden naar nergens en de sokkels lijken vaak te refereren aan zwembaden of waterreservoirs. Soms moet je denken aan turntoestellen die zich lenen voor acrobatieën. Dan weer hangen er smeulende lapjes stof over de balustrades. Verderop stuiten we op een verdwaald doelwit, klaar om met pijlen te beschieten. Een licht surrealistisch effect valt niet uit te sluiten. Of zoals het in de aankondigingstekst luidt: “Ze bouwt een spanningsveld op dat transparantie koppelt aan leegte, combineert edele en ruwe materialen en creëert een perfect afgewerkt geheel dat toch niet sluitend is.” Telkens weer schijnt alles te kloppen, alsof je in de machinerie van een perpetuum mobile stapt.

Een constant verlangen

vandeneynden1De titels van Van den Eyndens sculpturen verwijzen vaak naar slechts in cijfers te vatten momenten, tijdsuitsnedes, zoals ’02:38:46 PM’ of ‘01:47:33 AM’ als de displays van een wekkerradio of de reeks ‘once upon a time in the summer…, once upon a time in the autumn…, once upon a time in the winter…, once upon a time in the spring…’. Herinneringen zijn de drijvende kracht achter haar werken. “Ik raak geïnspireerd bij de gedachte aan eenzaamheid en leegte. Het dwingt me ruimtes te creëren waar ik mijn verlangens kan vervullen en mijn ervaringen in vraag kan stellen. Het begint bij terug te gaan naar herinneringen, die hoofdzakelijk gesitueerd zijn in een architecturale context. De beelden en fragmenten die daaruit komen, hergebruik ik voor mijn werk”, vertelde ze daarover in 2015 in een gesprek met Kunstenpunt. “Ook moet gezegd worden dat deuren en trappen in het bijzonder een belangrijk element zijn in het werk. Ik refereer naar de tijd toen ik als kind ben opgegroeid in een modernistisch appartementsgebouw. Deuren, trappen, en meer algemeen de suggestie tot doorgangen en niveauverschillen zijn daarom een constant verlangen geworden.” Ook het zwembad is een leidmotief, puttend uit het moment toen ze voor het eerst warm stomend, verlicht zwembadwater zag in een nachtelijk kader.

Temmen van de tijd

vandeneynden3In de sculpturen komt uiteindelijk een substraat van herinneringen terecht, geeft Van den Eynden toe. Ze cirkelen rondom het temmen van de tijd. Van den Eyndens leidraad in haar recente werk is het verkrijgen van controle, of beter: hoe ons die steeds weer genadeloos ontglipt. De werken verwijzen dan “de tijd voor, tijdens en na een bepaalde gebeurtenis”. Van den Eynden: “Het fascineert me hoe bepaalde grote gebeurtenissen lang op voorhand worden aangekondigd. Hoe een verwachtingspatroon wordt opgebouwd. En dan is het plots zo ver: de aangekondigde gebeurtenis wordt realiteit. Je schokt. Het is vreemd, alsof een tijdstip je controle verschaft over een gebeurtenis. Maar dat is natuurlijk niet zo. Mijn werk probeert dat controleverlies te capteren.” Wanneer wordt een gebeurtenis een definitief moment of iets dat we een plaats geven in de tijd?, zo reflecteert ze.

De vraag wordt haar natuurlijk regelmatig gesteld. Tekent en schetst ze haar sculpturen eerst volledig uit? “Nee”, lacht ze, “meestal werk ik volledig uit mijn hoofd. Soms maak ik vage schetsen, maar meestal rijpt het maandenlang in mijn gedachten. Dan zit ik mijn atelier te dubben hoe ik de volgende sculptuur zal aanpakken. Vervolgens komt het moment van de daad. Waarna ik ze bijna routineus in elkaar kan zetten. Alsof het vanzelf gaat.” Van den Eynden werkt onder meer met hout, glas, messing, acrylverf of staal en met brons gecoate sokkels. Toch oogt het eindresultaat uitermate gestileerd, bij momenten zelfs clean. ‘It’s a small world after all’: de titel past uitstekend bij de dimensies van deze wonderlijke kijkkasten. Maar Van den Eyndens irreële, architectonische hoogstandjes knipogen voortdurend naar de grote – en soms ook boze – buitenwereld.

Dirk Leyman

It’s a small world after all, tot 15 oktober 2016 in Kusseneers Gallery in Sint-Jans-Molenbeek, Menenstraat 10, do-dag tot za-dag, 14 tot 18 uur, www.kusseneers.com, www.carolinevandeneynden.com.

[wzslider interval=”2500″ transition=”‘slide’”]


door